System zarządzania środowiskowego – główne aspekty
System Zarządzania Środowiskowego jest jednym z kluczowych elementów wewnętrznego systemu zarządzania przedsiębiorstwem, wpływającym bezpośrednio na prowadzoną politykę oraz decyzje podejmowane w zakresie planowania i działania z myślą o ochronie otaczającego środowiska. Obowiązujące globalnie standardy dla systemów zarządzania środowiskowego wskazują jak ważne jest wdrażanie mechanizmów i rozwiązań uwzględniających problemy środowiska na każdym szczeblu zarządzania firmą oraz jak konieczne jest prowadzenie działań redukujących negatywny wpływ przedsiębiorstw na otoczenie. Jakie aspekty poruszają obowiązujące obecnie standardy dla systemów zarządzania środowiskowego, jakie wymogi wprowadzają i dlaczego warto wdrażać je zarówno w małych firmach, jak i dużych przedsiębiorstwach i organizacjach?
Aspekty systemów zarządzania środowiskowego
O ile nazwa sugeruje, że zarówno systemy oparte o ISO 14001, jak i EMAS skupiają się przede wszystkim na zagadnieniach związanych z ochroną środowiska i ograniczeniem emisji szkodliwych substancji do środowiska, w praktyce normy te skupiają się nie tylko na aspekcie ekologicznym. Ich twórcy zaznaczyli, że pełna odpowiedzialność środowiskowa przedsiębiorstw powinna uwzględniać aspekt:
- etniczny,
- gospodarczy,
- ekologiczny,
skutecznie łącząc je ze sobą i prowadząc do osiągnięcia wysokiego poziomu odpowiedzialności działań organizacji za swój wpływ na otoczenie.
Aspekt etniczny w systemach zarządzania środowiskowego skupia się na wypracowaniu takiego podejścia do działań firmy, by uwzględniały one aspekty kulturowe i socjologiczne lokalnych społeczności oraz odzwierciedlały ich podejście do środowiska naturalnego. Dalej uwagę zwrócić należy także na aspekt gospodarczy – ze względu na potrzebę wykorzystywania zasobów naturalnych do prowadzonych przez firmy produkcji i działań, systemy zarządzania środowiskowego powinny uwzględniać kwestie bezpiecznego pobierania surowców naturalnych z poszanowaniem środowiska i naturalnych ekosystemów. Dopiero na końcu przechodzimy do aspektu ekologicznego i wpływu społeczeństw na środowisko naturalne, w tym wpływu działań przedsiębiorstw na zanieczyszczenie środowiska.
Systemy zarządzania środowiskowego mają pomóc przedsiębiorcom skupić się nie tylko na emisji, ale i skutkach swojego istnienia i działania w środowisku oraz z jego zasobów naturalnych.
ISO 14001 i EMAS – standardy dla Systemów Zarządzania Środowiskowego
Opracowany przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną standard ISO 14001 oraz wprowadzony przez Komisję Europejską system EMAS to dwa podstawowe standardy dla systemów zarządzania środowiskowego stosowane przez przedsiębiorstwa w Europie i na świecie w celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony środowiska i podniesienia świadomości odpowiedzialności środowiskowej w przedsiębiorstwach i organizacjach ze wszystkich obszarów rynku. Systemy te powstały przede wszystkim przez wzrost znaczenia kwestii dotyczących ochrony środowiska naturalnego i świadomości społecznej, ale jednocześnie z uwagi na pojawienie się wymogów prawnych nakłaniających organizacje do podejmowania bardziej świadomych ekologicznie działań.
Firmy, które decydują się na wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego opartego o ISO 14001 lub EMAS dążą do poprawy wizerunku swojej firmy i wzmocnienia jej pozycji rynkowej jako przedsiębiorstwa odpowiedzialnego za swoje działania i wpływ na środowisko. Sam system zarządzania środowiskiem staje się też często częścią większego projektu wdrażania kompleksowych systemów zarządzania przedsiębiorstwem, kompatybilnych z systemami zarządzania jakością ISO 9001. Samo wdrożenie ISO 14001 lub EMAS może przynieść firmie wiele korzyści, systematyzując jej działania wewnętrzne, prowadząc do poprawy wydajności produkcji oraz tworząc rozwiązania awaryjne oparte na analizie ryzyka i przewidywaniu zagrożeń.
Jak wdrożyć systemy zarządzania środowiskowego?
Proces wdrożenia systemów zarządzania środowiskowego opartych o najpopularniejsze standardy powinien rozpocząć się od dokładnego, skupionego na wszystkich aspektach środowiskowych audytu wewnętrznego wskazującego obszary, które wymagają poprawy i wdrożenia nowych rozwiązań w celu osiągnięcia zgodności z wymogami norm. Zarówno w jednej, jak i drugiej normie wskazuje się na konieczność tworzenia przez firmy wewnętrznej polityki ekologicznej i stworzenie systemu zarządzania środowiskowego opartego na analizie ryzyka, zagrożeń i szans w celu zapewnienia poszanowania i ochrony środowiska, ale jednocześnie nie ograniczania możliwości zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw.
Procedury wdrożenia systemu zarządzania środowiskowego oraz jego późniejszej certyfikacji będą zależały od wielkości przedsiębiorstwa, jego dotychczasowych działań oraz świadomości ekologicznej osób odpowiedzialnych za kształtowanie polityki środowiskowej przedsiębiorstwa. Celem nadrzędnym tworzenia takich systemów jest ograniczenie negatywnego wpływu działań człowieka na środowisko naturalne – wszystkie szkodliwe działania, które mogą zostać wyeliminowane poprzez lepsze uporządkowanie funkcjonowania przedsiębiorstw są widziane obecnie jako pożądane i doceniane przez konkurencję, dostawców oraz konsumentów.
